Proef 1.6.2c: Thermometer aflezen

1. Uitvoering

Het stukje les waarin deze demo past, kan het beste uit twee delen bestaan:

• een korte inleiding met het doel van de demo: het leren aflezen van een thermometer
• de demo zelf, zie het filmpje thermometer aflezen.uitvoering. De gebruikte thermometer bevat alcohol als vloeistof. Voor de zichtbaarheid is de alcohol gekleurd met een blauwe of rode kleurstof.

Laat zien hoe de thermometer afgelezen moet worden. Besteed aandacht aan het reservoir, dat de temperatuur van de lucht moet aannemen. Dat reservoir moet je dus ook niet in de zon hangen of met je vingers aanraken. Laat ook de stijgbuis zien en licht de schaalverdeling toe.

Beschikt u over een laboratoriumthermometer, demonstreer het aflezen daarvan dan ook, bijvoorbeeld door er de temperatuur van een bak water mee te meten.

2. Praktische aanwijzingen

Zie voor de praktische aanwijzingen het eerste deel van het filmpje thermometer aflezen.aanwijzingen voor de docent.

U heeft nodig:

• een alcoholthermometer geschikt om de luchttemperatuur te meten (te koop in bijv. winkels voor huishoudelijke artikelen)
• aanvulling 1: een laboratoriumthermometer
• een bak met warm water
• aanvulling 2: een thermometer gebaseerd op uitzetting van een (bi)metaal, bijvoorbeeld ene oventhermometer; een elektronische thermometer, bijvoorbeeld een koortsthermometer.

3. Didactische aanwijzingen

Zie voor de didactische aanwijzingen (leerdoel, voorkennis en vragen) het tweede deel van het filmpje thermometer aflezen.aanwijzingen voor de docent.

Inhoudelijke aanvulling: Een leerling kan opmerken: ‘de vloeistof zet uit, maar het glas van de thermometer zet toch ook uit!?’ Dat is juist. Door de uitzetting van het glas neemt het volume van het glazen reservoir toe: er kan meer vloeistof in. Stel dat alleen het glas zou uitzetten. Dan zou de vloeistof in de stijgbuis dus dalen!¹) Maar de vloeistof (de alcohol) zet ook uit, méér dan het glas. Daardoor stijgt de vloeistof in de stijgbuis als de temperatuur toeneemt.

Het kan zijn dat een leerling denkt dat de vloeistof extra stijgt door de uitzetting van het glas. Dat is dus niet het geval: de stijging wordt er minder door.

¹) Als je een koude thermometer in een hete bak met water dompelt, wordt eerst het glas van de thermometer warmer en daarna pas de vloeistof in het glas. Het glas zet dus uit vóórdat de vloeistof gaat uitzetten. Het kan daardoor voorkomen dat het vloeistofniveau in de stijgbuis even omlaag gaat, voordat het gaat stijgen.

* met dank aan Peter Duifhuis, Anjali Kuldip Singh en Fridolin van der Lecq voor het maken van de filmpjes in het Teaching and Learning Lab van het Freudenthal Instituut (Universiteit Utrecht).