Ontdek misvattingen met diagnostische vragen
Collectieve kennis van bèta-docenten vertaald naar bruikbare vragen voor jouw les
Met een diagnostische vraag kun je een misvatting bij leerlingen snel zichtbaar maken. Als de leerling of docent er vervolgens een actie aan verbindt, is het een manier om makkelijk formatief te handelen. Door vele jaren ervaring ontstaat er bij docenten bruikbare kennis over veelvoorkomende misvattingen en fouten. Daarnaast is er wetenschappelijk onderzoek naar misvattingen specifiek bij de bètavakken. Als je een les voorbereidt, heb je dit echter niet bij de hand. NVON en de NVvW werken aan een verzameling van diagnostische vragen die passen bij het Nederlandse curriculum en getest zijn in de klas. Zo krijgt elke docent toegang tot deze kennis en een effectief middel in handen om misvattingen aan te pakken in de klas.
Hier vind je van elk vak een PowerPoint presentatie met diagnostische vragen die we al ontwikkeld hebben. In de toekomst komt er voor elk vak een pagina waar je per onderwerp de misvattingen met bijbehorende vragen kunt vinden. Klik op de afbeelding om de PowerPoint te downloaden. In de notities van elke dia vind je toelichting bij de vraag
Met diagnostische vragen willen we hardnekkige misvattingen blootleggen. Bij een misvatting of misconcept is er sprake van het verkeerd begrijpen van een concept. Er is dus voorkennis of een preconceptie aanwezig die fout is. Het is erg lastig een hersenverbinding eerst af te breken voor je een nieuwe bouwt. Daardoor zijn misvattingen van zichzelf hardnekkig en zie je ze steeds terugkomen, ook al heb je het nadrukkelijk behandeld. Dit geldt net zo goed voor volwassenen als voor onze leerlingen. Het kan ook zijn dat iemand een goed concept op de verkeerde plek toepast. Daarnaast gebruiken we in het onderwijs veel versimpelingen, afbeeldingen of manieren van uitleggen die misvattingen veroorzaken. Als laatste zijn er abstracte concepten die van zichzelf moeilijk te leren zijn.
Misvattingen zullen onherroepelijk ontstaan tijdens het lesgeven. Leren is een grillig proces, en je kunt nóg zo goed de stof aanbieden, wat leerlingen er in hun hoofd mee doen is afhankelijk van hun voorkennis. Het is dus zaak regelmatig te checken in hoeverre misvattingen aanwezig zijn bij je leerlingen.
Het is in onze ogen belangrijk dat je als docent kennis hebt van deze misvattingen en weet hoe je ze effectief zichtbaar kan maken. Leerlingen denken namelijk dat ze het wél begrijpen en gaan daardoor niet uit zichzelf op zoek naar het goede antwoord. Alleen door een confrontatie met het feit dat ze het fout hebben ontstaat de prikkel om het goede concept aan te leren.
Meerkeuzevragen hebben diverse nadelen, daarom zijn sommige docenten er geen fan van. Zo kunnen leerlingen op het goede antwoord komen op basis van herkenning, wat makkelijker is dan het terughalen uit het geheugen. Het zelf formuleren van een antwoord is een waardevolle vaardigheid om te oefenen omdat leerlingen dit moeilijk vinden. En ten slotte krijg je bij meerkeuze niet altijd de volledige denkwijze van leerlingen mee.
Een meerkeuzevraag is daarom niet geschikt voor alle doeleinden. Wel heeft het een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van andere vormen.
Onze tijd als docent is kostbaar en het bekijken van zelf geformuleerde antwoorden kost meer tijd. Als je snel een diagnose stelt kun je in een beweging door naar de beste interventie zonder dat er iemand hoeft te wachten.
De antwoordopties/afleiders bevatten misvattingen waarvan al bekend is dat leerlingen ze regelmatig hebben. De vraag is hiermee een instrument om heel precies vast te stellen in hoeverre een specifieke misvatting aanwezig is.
Bij een misvatting is het vaak zo dat leerlingen dénken dat ze het snappen, terwijl dit niet zo is. Als ze geconfronteerd worden met het feit dat ze het fout hadden is de kans groter dat ze actief meedoen met de activiteit om beter te worden.
Kortom, het is een geschikt instrument om nauwkeurig en snel vast te stellen wat de beste vervolgactiviteit is op dit specifieke moment in je les.
Binnen een sectie is vaak al veel kennis aanwezig. Toch hebben we het daar op een sectievergadering niet veel met elkaar over. Deze werkvorm zorgt ervoor dat je veel van elkaar leert en aan het eind bruikbare vragen hebt voor de komende periode.
Er is voor elk vak een werkgroep waarin vragen worden ontwikkeld, verbeterd en uitgetest. Van elk vak is er een kartrekker die in het kernteam zit. Vragen die getest en goed bevonden zijn worden geplaatst in wikiwijs en gepubliceerd op onze website www.diagnostischevragen.nl
Wil je vragen of ideeën aanleveren? Of vragen uittestten in de klas en feedback geven? Laat het ons weten via diagnostischevragen@nvon.nl
We ontvangen financiering vanuit de Pilotregeling Impuls Open leermateriaal. Deze regeling is geïnitieerd door het ministerie van onderwijs en het geld komt uit het groeifonds. Hierdoor hebben we financiering om de website diagnostischevragen.nl op te zetten, onze vrijwilligers een vergoeding te geven en onderzoek te doen. We werken hierin met kennisnet samen aan goede infrastructuur voor het delen van open leermiddelen. We krijgen in schooljaar 2024-2025 voor de laatste keer financiering vanuit deze regeling, daarna nemen de NVON en NVvW het beheer volledig over.
ICLON (Universiteit Leiden) is bezig met het afronden van het onderzoek naar het ontwerp proces van diagnostische vragen. Daarnaast is een nieuw onderzoek opgezet naar de leerling denkbeelden bij het geven van foute antwoorden. Hierdoor hopen we deze kennis expliciet en deelbaar te maken zodat ook andere groepen docenten van deze kennis kunnen profiteren.
Er is vanuit de NVON met het Freudenthal Instituut en ICLON een nieuwe aanvraag gedaan voor het door ontwikkelen van de kennisbank misconcepten in de biologie. Deze aanvraag is goed gekeurd voor schooljaren 24/25, 25/26 en 26/27. Zie: www.ecent.nl/kennisbanken.
In september dient Maaike Vollebregt een aanvraag in voor een promotiebeurs voor onderzoek naar misvattingen en diagnostische vragen. Hiermee kunnen we onze kennis over misvattingen in de Nederlandse context nog verder uitbreiden.
Foto: Kernteam overleg vlnr Dominique, Jelle, Sofie, Loes en Jan
Hier lees je de artikelen die over het project verschenen in de NVOX en Euclides.
