Runge publiceerde in 1855 een boek over ‘Bilder die sich selber malen’ en liep daardoor vooruit op de chromatogafie.
Friedrich Ferdinand Runge heeft als eerste aniline geïsoleerd. Daarmee staat hij aan de basis van de steenkoolteerchemie. Maar toen hij in 1850 een boek over kleurenchemie schreef, deed hij dat om zijn publiek te vermaken. Hij kon niet vermoeden dat ruim een halve eeuw later Mikhail Tsvet in 1906 hetzelfde principe gebruikte voor scheiding van plantenkleurstoffen (op een kolom). Sindsdien is chromatografie uitgegroeid tot een krachtige analysemethode. In deze proef laten wij ons door Runge vermaken.
De beschrijving van deze proef staat in het boek ShowdeChemie2.
Links, aanvullingen en ervaringen bij K20 Figuren van Runge
Nederlandse site met mooie figuren
http://www.thuisexperimenteren.nl/science/rungechromatogrammen/runge.htm
Verschillen tussen de proefbeschrijving in Roesky & Möckel (1996) en in Showdechemie2 (2011)
In overleg met de tester hebben we de proefbeschrijving vereenvoudigd. Daardoor zijn de figuren echter minder fraai dan die in van Roesky & Möckel.
Roesky en Möckel behandelen van te voren het papier met vloeistof die verneveld wordt met een fixeerspuit. Deze is niet gangbaar op Nederlandse scholen. De internetsite thuisexperimenteren doet het gewoon door een paar druppels op het midden van het filtreerpapier te druppelen en dan te laten drogen. Op die site doen ze die voorbehandeling met ammoniumijzer(II)sulfaat; Roesky en Möckel hebben gekozen voor kopersulfaat. Het kan allebei en geeft verschillende resultaten.
Wat de uitvoering van de proef volgens Roesky & Möckel ingewikkeld maakt is dat ze het papier bevestigen met nietjes op een vierkant houten raampje. Het moet horizontaal en een beetje hol liggen. Dat is waarschijnlijk om ervoor te zorgen dat het papier beter droogt dan wanneer het in een petrischaal ligt. Maar als het goed gaat in die petrischaal werkt dat veel gemakkelijker.
Verder gebruiken Roesky & Möckel speciaal chromatografiepapier en bevestigen zij de druppelpipet in een statief. Tenslotte gebruiken Roesky & Möckel tamelijk ingewikkelde kleurstoffen.
Patronen in de figuren krijgen ze door het stevige chromatografiepapier dun in te kerven met een stanleymes. Met filtreerpapier gaat dat waarschijnlijk niet. In hun proefbeschrijving staat dat je ook met slaolie delen van het papier van elkaar kunt 'scheiden', zodat de kleurstof niet in het volgende 'part' doorloopt. Een lijn van slaolie kun je trekken met een pipetje met een heel fijn puntje. Misschien is het ook leuk, en gemakkelijker, een paar druppels slaolie op het papier te leggen, in een bepaald patroon of willekeurig.
Ervaringen van de tester Margot Hardeveld
Afgelopen week heb ik een aantal varianten getest van de proef van Runge. De beste resultaten kreeg ik als volgt:
1. Eerst het filtreerpapier of chromatografie papier besproeien met 0,1 M CuSO4 -oplossing met een plantenspuit.
2. Dit goed laten drogen (hele nacht).
3. Papier op een bekerglas of open petrischaal leggen, eventueel een beetje strak spannen met de vingers.
4. 1-2 druppels zoutoplossing opbrengen in het midden. Goed laten drogen.
5. 1-2 druppels soda oplossing opbrengen en laten drogen.
6. Vervolgens 1-2 druppels kaliumhexacyanoferraatoplossing (II) opbrengen en weer laten drogen of 1-2 druppels kaliumhexacyanoferraatoplossing (III) opbrengen en laten drogen.
Dit heb ik uitgevoerd met filtreerpapier (wel en niet ingesneden) en met chromatografiepapier (wel of niet ingesneden). Het papier heb ik ingesneden na de behandeling met CuSO4-oplossing, vanaf ongeveer 1 cm van het midden.
Het mooiste resultaat kreeg ik met ingesneden chromatografiepapier en met kaliumhexacyanoferraatoplossing (II).
De resultaten met eerst ammoniumijzer (II)sulfaat vond ik niet zo mooi worden, een beetje flets. Ik heb helaas niet de beschikking over een UV-lamp.
