Ik heb zojuist een melding naar de examenlijn van het CvTE gestuurd en hen gewezen op:

1) het oneigenlijke gebruik van "Kz" als aanduiding voor een evenwichtsvoorwaarde. De tekst in het c.v. toont deze formuleringsfout het duidelijkst aan.

2) het feit dat het voorgaande punt bijdraagt aan het cijfermatig gaan rekenen ("Gebruik de Kz" leidt tot gebruik van een getalwaarde in plaats van een semi-kwalitatieve redenering), en dat dit de "mg/L-fout" (NVON) in de hand werkt. Overigens: dat NVON-verslag is natuurlijk inderdaad niet bindend, en in dit geval: gelukkig maar. Als een leerling meldt dat [H2CO3] (nagenoeg) gelijk is in beide dranken, dán koppelt die grootheid twee mg/L-concentratieverhoudingen aan elkaar (één breuk voor Gerolsteiner, één voor Spa) en kun je dus wel degelijk iets zeggen over de onderlinge ligging van de [HCO3-]-waarden en dus ook van de [H3O+]-waarden. Als dat redenerend mag, ligt de "eenhedenfout" m.i. buiten de deelscores, en daar heeft examenblad.nl natuurlijk ook uitspraken over (dat mag je dan buiten beoordeling laten).

en

3) het feit dat omrekenen naar molaire evenwichtsconcentraties van H2CO3 en HCO3(-) leidt via de evenwichtsvoorwaarde en Kz(H2CO3) = 4,5*10^-7 tot pH-waarden van (om en nabij) 8,7 in Gerolsteiner en 6,7 in Spa. Wij hebben op school al meerdere kandidaten die dit braaf doen. Natuurlijk: dat is misschien wel goed te rekenen o.b.v. algemene nakijkregel 3.3, maar het is in expliciete tegenspraak met de examentekst (pH = 5,95 resp. 3,95), en dát is qua toetsafname-condities niet erg sterk.

Tenzij ik abuis zit (we abuis zitten, zowel "we" in de sectie als "we" op dit forum) denk ik dat dit een melding aan de CvTE-examenlijn waard was.

Ik moet er nog aan beginnen, maar heb al wel diverse leerlingantwoorden van collega's mogen bekijken. De discussie hierboven gaat af en toe over het expliciete gebruik van Kz bij het derde bolletje.

Als een leerling netjes de evenwichtsvoorwaarde correct noteerd, eventueel ipv "Kz" de waarde (4,7 *10^-7) heeft de leerling de Kz gebruikt, wat het antwoord vraagt. Punt 1 binnen.

Dan moet voor punt 2 idd iets gedaan worden met een hoger gehalte HCO₃^- in Gerolsteiner (/ lager in SPA) en een (nagenoeg) gelijk gehalte H₂CO₃ (zo lees ik het). Als er een vergelijk van een verhouding tussen deze beide deeltjes met elkaar (verhouding in Gerol versus verhouding in SPA) wordt gebruikt, is een redenering met mg(/L) volledig overeenkomstig met een redenering met een verhouding in mol(/L), dus correct.

Bij punt 3 staat in het cv de mooie (..) formulering "redenatie met de Kz". Dat lees ik niet als een expliciet vermelden van de Kz in dit gedeelte van de redenering. Kz is (hopelijk in veel gevallen, eerste punt) al weergegeven. Dat deze voor beide situaties hetzelfde is, is logisch. Dus als de Kz gegeven is en de verhouding tussen beide deeltjes is correct vergeleken, kan hieruit direct de conclusie volgen dat aangezien de verhouding (HCO₃^-/H₂CO₃)  in Gerol hoger is, de [H(₃O)⁺] lager moet zijn (dus pH hoger), de opmerking in het voorbeeld, "om de waarde van Q gelijk te houden" is dus overbodig en staat zo expliciet ook niet bij punt 3 in het cv. Anders gezegd; "redenatie met de Kz" is niet 1 op 1 gelijk aan het expliciet noemen van de term Kz.  

Verder; nu ik er zelf mee aan het puzzelen ben kom ik alle in bovenstaande commentaren weergegeven dilemma's met name wat berekening betreft tegen. Ik hanteer vooralsnog de volgende lijn (in lijn met de consensus in kring Zwolle) ; als ze mg/L gebruiken om getalsmatig aan te geven dat de verhouding HCO₃^-/H₂CO₃ en DUS de verhouding Kz/[H⁺] in Gerol hoger is dan in SPA, heb ik het gebruik van mg/L niet aangerekend (molmassa's aan beide kanten van de vergelijking hetzelfde, zelfde verhouding!) maar als ze de [H⁺] (en eventueel de pH) gaan uitrekenen met mg/L en dàn gaan vergelijken heb ik het wel aangerekend. Extra vervelende factor is dat de molmassa's ook nagenoeg hetzelfde zijn net als de massa van het aanwezige H₂CO₃ en het gaat om iets relatiefs. Dus stel dat een leerling vermeld dat die molmassa's vrijwel gelijk zijn, is dat alsnog goed.

Aan deze lijn ligt de volgende redenatie ten grondslag; als ze geen getallen noemen maar alleen noemen dat de verhouding HCO₃^-/H₂CO₃ hoger is, is dat goed. Maar de neiging om getallen te gebruiken (zie hieronder) leidt tot het toelichten met getallen en dan kan de fout gemaakt worden dat een molariteit wordt uitgerekend met een mg/L waarde. Als de verhouding niet expliciet wordt uitgerekend in mol/L, komt dat dus eigenlijk op hetzelfde neer als zonder expliciete getallen redeneren.... (of hooguit met iets als "de verhouding is 100x zo hoog").

Het probleem (hierboven ook aangestipt) is dat de toevoeging in de vraag "gebruik de Kz" (waarschijnlijk bedoeld om de leerlingen vrij makkelijk een puntje te laten scoren??) leidt tot de neiging om te gaan rekenen, met alle ellende van dien. Er had inderdaad, zoals hierboven ook al is aangegeven, veel beter kunnen staan; gebruik de evenwichtsvoorwaarde ipv de Kz (net als bij de nu discutabele Kz vermelding bij bol 3 in het cv..)

De krux zit hem in dat bij bolletje twee de concentraties berekend worden en dat niet juist is als je de gehaltes gebruikt. Dan kan je best zeggen voor de redenering dat je dan nog wel een pount krijgt. Dat klopt met CV en CV is leidend.

@Gertien, die vind ik ook, zelfs met redenering waarom HCO₃^- meer basisch dan zuur is mbv K_z, die redenering bevat veel goeds, maar geen bolletje te scoren. Iemand advies?

Volgens de aanvulling:
Opmerking: Het volgende antwoord goed rekenen: In Gerolsteiner® Sprudel is rechts van de pijl de [HCO3 −] hoger dan in SPA® Intense. In beide soorten is [H2CO3] vrijwel gelijk. Omdat de waarde van Kz gelijk is in beide gevallen, moet rechts van de pijl [H3O+] lager zijn (en de pH dus hoger).

Maar dit antwoord ís volgens CV dus niet goed, dus bij 1 fout in dit antwoord (bv H₂CO₃ is ongeveer gelijk niet expliciet vermeld) 2 pnt of moet je dan naar de oorspronkelijke bolletjes kijken en levert dit maar 1 pnt op? Volgens sommige collega's mag je immers bij zo'n opmerking alleen dat volledige antwoord goed rekeken en daar niet een deel van toekennen, en dat staat nou net niet bij de antwoorden van het CvTE.

Gestuurd naar examenloket:

In de vraag wordt gesteld "gebruik hierbij de Kz" terwijl er had moeten staan "gebruik de evenwichtsvoorwaarde".
Hetzelfde geldt voor het cv, bij bol 3, daar had ipv "redenering met Kz" moeten staan "redenering met evenwichtsvoorwaarde". 
Bol 1 is dus ook niet in lijn met de vraag, er wordt niet gevraagd naar de evenwichtsvoorwaarde maar alleen naar de Kz (=4,5*10^-7).
De Kz is ten eerste dus alleen een getalswaarde, dus kun je er geen evenwichtsbeschouwing mee uitvoeren, en ten tweede leidt deze formulering er nu toe dat zeer veel leerlingen gaan rekenen, met alle gevolgen van dien. 

Heel snel antwoord gekregen (!!) (2.5 uur later al):

Dank voor uw bericht. Wij hebben deze voorgelegd aan onze vakdeskundigen en ontvingen de volgende reactie:

De vraag is: 'Verklaar ... Gebruik hierbij de K_z ...'. In de verklaring die in het correctievoorschrift staat weergegeven, is de K_z gebruikt, namelijk het feit dat deze gelijk blijft. Er wordt hierbij dan ook niet gevraagd naar de letterlijke waarde van de K_z; enkel het feit dat dit begrip in de verklaring gebruikt moet worden. Volgens het antwoord in het correctievoorschrift is daarbij inderdaad ook de gehele evenwichtsvoorwaarde nodig. 

Wel kunnen wij ons voorstellen dat er hierdoor misschien antwoorden gegeven zijn die afwijken van het voorbeeldantwoord in het correctievoorschrift. Er is daarom voor deze vraag een aanvulling op het correctievoorschrift gepubliceerd. 

Ik hoop dat u hiermee voldoende geïnformeerd bent.
 

Kortom; we weten dat het niet goed is geformuleerd, dus hebben we een aanvulling. Nu is het klaar!

Maar, zoals hierboven ook wordt aangegeven, de aanvulling is een opmerking, dus mag alléén dàt antwoord goed gerekend worden. En daarmee is het dus niet klaar....

@hurenkamp, om nog maar niet te spreken van de hoeveelheid tijd die deze vraag de leerlingen kost als ze de volledige berekeningen doen. Mijn dochter deed de berekeningen, constateerde dat de gevonden pH waardes niet klopten met de gegevens in de vraag, heeft het volledig doorgekrast en toen een redenering gedaan. Gelukkig was bij dit examen te tijd niet heel krap voor de meesten.

Had er niet gewoon een bolletje moeten zijn voor molariteit uitrekenen moeten zijn, en dan bol 2 en 3 samen ofzo, dan hadden ze kz gebruikt, en tabel 1. 

Want als kz explicite moet waarom getallen uit tabel 1 niet dan? Ik snap dan wle dat lln als ze deze antwoorden zien ook niet meer weten wat ze wel en niet expliciet moeten noemen. 

@Schaareman. Je schrijft "Maar, zoals hierboven ook wordt aangegeven, de aanvulling is een opmerking, dus mag alléén dàt antwoord goed gerekend worden. En daarmee is het dus niet klaar...."

Maar dat is niet waar. Dat geldt voor een "Indien..". Niet voor een Opmerking