Ecologie en ecologische vraagstukken kenmerken zich vaak door lange teksten en een grote diversiteit aan figuren en niet-tekstuele informatie. Soms zijn de woorden in de tekst of bij de figuren voor leerlingen moeilijk, kennen ze de organismen waar het over gaat niet of kunnen ze de figuren niet goed begrijpen. Biologie heeft, na het vak Nederlands, het meest talige examen waarin bovendien de niet-tekstuele informatie zeer gevarieerd is. Het is daarom verstandig om extra aandacht te besteden aan het leren begrijpen en gebruiken van figuren en van teksten.
4.1 Ecologische figuren leren begrijpen en interpreteren.
Bij ecologieteksten horen figuren! Als docent herken en begrijp je foto’s van woestijnen of poolgebieden, tekeningen van de gelaagdheid in vegetatie, procesdiagrammen van stikstof- en koolstofkringloop, schema’s van voedselpiramides en trofische niveaus, tabellen en modellen van energiestromen, grafieken van predator-prooi relaties, staafdiagrammen van overleving, enzovoorts. Leerlingen daarentegen slaan figuren bij de tekst vaak helemaal over…
Misschien denk je wel dat leerlingen sterk visueel ingesteld zijn door al dat kijken naar schermpjes, en verwacht je daarom juist dat ze geen moeite hebben met visuele elementen in het leerboek of in BINAS. Maar dat hebben ze dus wel. Hoe komt dat en wat kun je daaraan doen?
4.2 Extra aandacht voor ecologische teksten.
Beroemde ecologen zoals Humbold, Mayer, of recenter Schilthuizen, hebben prachtig geschreven over hun eigen waarnemingen gekoppeld aan schitterende beschrijvingen van ecologische processen. Deze teksten gaan, om allerlei redenen, aan leerlingen voorbij. Andere interessante teksten, bijvoorbeeld uit kranten, ontgaan hen vaak
ook. Het gevolg is dat leerlingen bij het vak biologie vooral kennismaken met teksten uit het leerboek en weinig oefening krijgen in het begrijpen van andersoortige teksten. Dit is om twee redenen jammer; aan de ene kant zijn er inspirerende bronnen die je leerlingen niet wilt onthouden en aan de andere kant ontberen ze ervaring met onbekende biologische teksten terwijl ze deze op hun biologie-examens wel moeten kunnen lezen en begrijpen.
Leerlingen- en/of aanvullend materiaal
De bij dit artikel horende documenten bevatten in het hoofdstuk vermelde examenopgaven. De door Horst Wolter vervaardigde afbeeldingen van twee voedselpiramides mogen gebruikt worden maar alleen wanneer zijn naam erbij vermeld wordt. De bronnenlijst is als apart document te downloaden.