Waterstofperoxide ontleedt versneld bij toevoeging van een katalysator. Hierbij ontstaat veel gas in korte tijd. Door toevoeging van een beetje afwasmiddel ontstaat een berg schuim.
Waterstofperoxide ontleedt onder invloed van licht. Dit gebeurt langzaam. Bij deze ontleding ontstaat onder andere zuurstofgas. Als de ontleding wordt versneld ontstaat veel gas in korte tijd, zoals deze proef toont. Het schuim dat ontstaat door toevoeging van een beetje afwasmiddel wordt in de literatuur soms ‘olifantentandpasta’ genoemd.
De beschrijving van deze demo staat in het boek Showdechemie – effectief praktisch werk.
Aanvullingen op W19 Bewegend schuim
Docentenhandleiding voor leerlingonderzoek (in groepjes)
https://www.regent.edu/wp-content/uploads/2020/12/elephant_toothpaste.pdf
Veel aandacht wordt besteed aan de wijze waarop de leerlingen worden geactiveerd voor dit onderzoek. De lesvoorbereiding hanteert de methode met de vijf E’s:
Day One: Complete the Engage, Explore and Explain portion of lesson
Day Two: Complete the Elaborate and Evaluate portion of the lesson
Artikel met achtergrondinformatie over katalyse en veel ideeën voor de inpassing van deze proef
rsc.li/EiC617-catalysts-get-helping-hands
In de inleading staat dat Elizabeth Fulhame, dus een vrouw, katalyse ontdekte in 1794. “We know she was married to a physician. We know she was interested in staining cloth. And we know this interest led her – against her husband’s advice – to experiment and ultimately publish her discovery of catalysis in 1794. This discovery has revolutionized society in a way no other chemical concept has. Her brilliance, and sex, astonished the scientific community of the day. More than anything she showed that the best scientific viewpoint can sometimes come from the most unexpected angle.”
Spectaculaire uitvoering met Halloween
Een spectaculaire uitvoering is te zien bij de volgende link:
https://stevespangler.com/experiments/oozing-pumpkins/
Schuim spuit uit een pompoen die is uitgehold als een lantaarn voor Halloween.
Zoeken met Google
Zoek met als trefwoorden: olifantentandpasta of elephant’s toothpaste of Elephanten Zahnpasta.
Dit zoeken leent zich goed als leerlingenopdracht.
Laat bijvoorbeeld uitzoeken welke katalysatoren er zo al worden gebruikt.
Laat beoordelen welke demonstratie de leerlingen als inspiratie zouden willen gebruiken voor uitvoering bij een chemieshow op de eigen school.
Laat de leerlingen bij elk filmpje op YouTube nagaan of daar voldoende op de veiligheid is gelet en zo niet, wat beter moet.
Vaak wordt bij filmpjes op YouTube slecht op veiligheid gelet; veel demonstratoren dragen geen bril. Bij een Nederlands filmpje op YouTube wordt erop gewezen dat de ontwikkeling van die grote hoeveelheid zuurstof in heel korte tijd ook risico’s oplevert voor degene die er met zijn neus op staat. Daarom wordt uitvoering in de zuurkast aanbevolen. Bij een Duits filmpje wordt de aandacht gevestigd op de warmteontwikkeling; het schuim wordt heel heet, dus niet aanraken meteen na de proef! Ook niet omdat er nog wat waterstofperoxide in zal zitten (zoals gemeld in de proefbeschrijving, KE01, in Showdechemie – effectief demonstreren).
Bronnen
Lister, T. (1995). Classic Chemistry Demonstrations: one hundred tried and tested experiments. # 58. London: Royal Society of Chemistry. ISBN 1 870 343 38 7.
Kramers-Pals, H., e.a, (2008). Showdechemie. Proef R1. Utrecht: NVON.
