Iets bij thee doen kan de kleur ervan veranderen. De kleurverandering kan wijzen op een chemische reactie. Deze proeven gaan dieper in op enkele chemische reacties (zuur-basereacties, redox en complexvorming) die worden onderzocht bij een paar verschillende soorten thee.
Bij de thee van de bloemblaadjes van de kittelbloem hangt de kleur af van de pH. Complexvorming wordt gedemonstreerd bij zwarte thee. Hibiscusthee kan als redoxindicator dienen.
De beschrijving van deze demo staat in het boek Showdechemie – effectief demonstreren.
Aanvullingen
Kittelbloemthee
De kittelbloem (Clitoria ternatea) is een kruidachtige plant, die met dunne, windende stengels tot 6 m hoog klimt. De Engelse naam is butterfly pea; een andere Nederlandse naam is vlindererwt. De gedroogde bloesem is te koop via internet en in gespecialiseerde winkels. Een leuke ‘theewinkel’ is die in het kleinste huis in Amsterdam, www.kleinstehuis.nl.
Kittelbloemthee is voor deze proef gekozen vanwege de spectaculaire kleurveranderingen bij reacties met zuur en base. Ook vanwege de (vrij zeldzame) blauwe kleur. De plant is al 2000 jaar in gebruik in Azië, ook als kleurstof en traditioneel medicijn. Het gebruik ervan is in opmars in Europa.
De kleur houdt verband met de aanwezigheid van een anthocyaanverbinding, Engels: anthocyanin. Anthocyaanverbindingen komen in veel planten voor. De combinatie anthocyanin+flower geeft met Google ruim 400.000 hits. Van de eerste 20 is http://en.wikipedia.org/wiki/Anthocyanin heel informatief. Deze site heeft zelfs een prijs gewonnen! De Nederlandse versie, https://nl.wikipedia.org/wiki/Anthocyaan, is helaas zeer beknopt.
Een leuk artikel over schilderen en stempelen op school met anthocyanine-houdende extracten staat op:
https://www.scienceinschool.org/wp-content/uploads/2015/02/fruity_ink.pdf
Zwarte thee
Erratum: galzuur moet zijn: galluszuur.
Bij deze proef zie je een zwart neerslag ontstaan. Het is leuk erbij te vertellen dat de samenstelling van dit neerslag hetzelfde is als die van een van de twee al meer dan 2000 jaar lang gebruikte inktsoorten, namelijk inkt van eikengal met ijzer. Een achtergrondverhaal hierover met projectbeschrijving heet Monastic ink: linking chemistry and history. Het is te vinden op: https://www.scienceinschool.org/article/2007/galls/
Hibiscusthee
De halfreacties zijn hier ingekort gegeven. Zie voor een uitvoeriger uitleg proef VG06 in dit boek, Zuurstof in reinigingmiddel.
Een uitvoeriger beschrijving van het opsporen van antioxidanten in voeding en dranken staat in het artikel Looking for antioxidant food . Hierbij wordt de oscillerende reactie gebruikt die is beschreven in proef KE08 in dit boek. Site: https://www.scienceinschool.org/article/2009/antioxidants/
Bronnen
https://www.scienceinschool.org/article/2021/tea-time-chemistry/
