Het leven is ontstaan in de zee; de allereerste planten waren eencellige wieren (algen). Vanuit deze eencellige organismen zijn alle planten geëvolueerd. Door mutaties ontstonden varianten die in ‘nieuwe’ gebieden (= met andere omstandigheden dan in het zeewater), konden overleven. Zeker zo’n 400 miljoen jaar geleden hebben de eerste planten het land gekoloniseerd.
De eerste landplanten behoren tot de mossen, zij kunnen overleven op vochtige standplaatsen, bezitten geen transportweefsel (ze nemen water en voedingstoffen op via hun hele oppervlak) en hebben geen echte wortels. Vaatplanten zoals varens en zaadplanten hebben stevigheidsweefsel en vaatweefsel ontwikkeld zodat zij hoger konden groeien ‘zonder om te vallen’, water vanaf de wortels naar alle delen van de plant te kunnen vervoeren; ze zijn bovendien in staat om verdamping te beperken. Ook wat de voortplanting van planten betreft zijn er in de loop van de evolutie noodzakelijke aanpassingen aan het landleven ontstaan.
In deze leeractiviteit wordt nader onderzoek aan (onderdelen) van wieren, mossen, varens, naaldbomen en bloemplanten gedaan.
De een- of meercelligheid van groenwieren wordt bekeken. Aanpassingen aan een drogere leefomgeving zijn zichtbaar in de wel/niet aanwezigheid van: transport- en stevigheidsweefsel, huidmondjes, cuticula en in de wijze van voortplanting.
Dennennaalden verdampen door hun bouw weinig water. De bladeren van de zaadplanten zijn bedekt met een cuticula (wasachtige laag) waardoor ze niet uitdrogen. Vaatbundels waarmee water en voedingsstoffen door de plant worden vervoerd kunnen worden bestudeerd m.b.v. afbeeldingen of aan de hand van (zelfgemaakte) preparaten. (Het verlies aan) stevigheid kan worden bekeken door het doen van osmose-proefjes.
Sporendragers bij mossen en bij varens worden bestudeerd evenals het stuifmeel van verschillende zaadplanten.
Bij monstername van verschillende planten wordt de hoogte en vochtigheid van de standplaats genoteerd. De opdrachten kunnen verdeeld worden over meerdere lessen en groepjes leerlingen.
Suggesties voor een vervolg
Leeractiviteit uit het boek ‘Water gewoon bijzonder’
Extra informatie
Artikel uit het boek ‘Water gewoon bijzonder’
• Marijke Domis-Hoos, ‘Van alg tot bloemplant’
Leerling- en docentmateriaal
Het materiaal dat nodig is om de opdrachten uit te kunnen voeren, is in de bijlage te vinden (zie hieronder).
Leswerk
