Wanneer jonge kinderen iets zien wat ze nog niet kennen zijn ze geneigd om het te onderzoeken. Dat geldt voor heel veel en dus ook voor ‘enge’ of ‘vieze’ dieren of dingen. Mijns inziens leren ouders kinderen veel dingen eng of vies te vinden. En daar ligt een schone taak voor ons (biologie)docenten! Ergens in die jonge kinderen en pubers zit nog steeds die onderzoekende houding en die kunnen we ze verder laten ontwikkelen door ze te laten beleven en te laten inzien dat leren en onderzoeken leuk is en heel veel dingen helemaal niet eng of vies zijn.
Het is erg vermakelijk om het daar over te hebben. Wanneer we een snijpracticum zoals het ontleden van een schapenhart gaan doen, zijn er altijd leerlingen die beginnen over vies. Wij kiezen ervoor om het hart zonder handschoenen te ontleden, met hier en daar een uitzondering en alleen een handschoen aan de linkerhand. Wat er kan gebeuren als je een schapenhart vastpakt met je blote handen, hoe onze huid ons beschermt en waarom het vasthouden dus geen probleem is, zijn interessante, maar ook belangrijke punten om te bespreken of ze te laten onderzoeken. Want … wat is vies dan precies? Is een schapenhart vies? Dat is natuurlijk zowel een persoonlijke vraag als een wetenschappelijke vraag. Wanneer het aantal ziekteverwekkers bepaalt wat vies is, kunnen we dat onderzoeken.
In klas 1 laten we de leerlingen verschillende oppervlaktes in school onderzoeken met een wattenstaafje en een petrischaaltje met voedingsbodem. Vrijwel altijd willen ze ook hun mobiel onderzoeken en dat stimuleren we dan ook. Tenslotte kunnen we hier weer op terugkomen bij het volgende snijpracticum. Elke keer weer is de voedingsbodem gevuld met bacteriekolonies en schimmels. Wat is er dan eigenlijk viezer, je mobiel of een schapenhart? En dan kom je weer in leuke vragen rondom soorten ziekteverwekkers.
Een tweetal dieren dat ook mooie reacties geeft in de trant van ‘aaahh’ en ‘ieuw’ zijn de wesp en de spin. Toch zijn jonge kinderen ook voor deze beestjes vaak niet echt bang. In klas 2 doen we naast het veldonderzoek ook een onderzoek naar de aanwezige waterdieren en insecten. Vaak moet een deel van de leerlingen wel even over een drempel heen, want de associatie van insecten met vies of eng is vaak niet zo ver weg. Even later zijn ze actief op zoek naar zoveel mogelijk insecten en maken ze de leukste foto’s.
Ook reuzenslakken en slangen, zoals de zandboa die op de foto een babymuis eet, houden leerlingen vaak eerst op een afstandje, maar vaak willen ze allemaal de dieren toch wel even aanraken of zelfs vasthouden. Wandelende bladeren en bidsprinkhanen zorgen vaak wel meteen voor interesse, maar pas na een tijdje zijn ze gewend aan die dieren. Zie een spookbidsprinkhaan die een krekel eet.
Voor onze school hebben we een sloot. Vaak zijn er wel wat eenden
of waterhoentjes te vinden en ook libellen vliegen er rond. Maar de sloot zelf, dat is toch niet zo aantrekkelijk voor een leerling? En toch, wanneer ze eenmaal met de visnetten bezig zijn, de dieren in een emmer doen en later bekijken met een binoculair gaat er een wereld voor ze open. De vele kleine diertjes die langs zwemmen en de grotere jufferlarven en rivierkreeftjes vinden ze adembenemend. Zie hierbij het kleine rivierkreeftje wat zelfs in het petrischaaltje vervelde (p12). Misschien lijkt de sloot vies, maar hij zit vol met leven.
Er zijn vast nog veel meer dingen die vaak als vies worden bestempeld binnen ons prachtige vak. Maar wanneer het lukt om leerlingen uiteindelijk te laten onderzoeken hoe iets in elkaar zit, wanneer ze hun angsten overwinnen en één ‘eng’ dier vasthouden of uiteindelijk met hun ellebogen in een schapenhart of koeienoog zitten, terwijl ze het eerst niet wilden aanraken, voelt dat echt als een overwinning. En ik denk dat dit heel belangrijk is. Hoe meer je geniet van wat je ziet en onderzoekt aan wat je tegenkomt, hoe meer je ontdekt en hoe beter je voor al het moois om je heen zult gaan zorgen. En tegen al dat moois zeg je geen ‘ieuw’. We hebben de belangrijke taak om te zorgen dat zoveel mogelijk leerlingen gaan genieten van alles wat leeft.
Raak gebiologeerd op meneerspoor.nl, ga voor updates naar facebook.com/meneerspoor, twitter: @meneerspoor en verder misterspoor.nl en scienceverywere.nl.
Terugkoppeling
