Levensgemeenschappen in oppervlaktewateren bestaan uit verschillende soorten eencellige organismen (zoals archaea, bacteriën, schimmels), (zeer) kleine diertjes (zoals watervlooien, slakken, kreeftjes, (larven van) insecten), grotere dieren (zoals vissen en amfibieën) en uit algen, drijvende en ondergedoken waterplanten. Welke organismen (= biotische factoren) er in een bepaald oppervlaktewater aanwezig zijn, wordt beïnvloed door fysische en chemische (= abiotische) factoren zoals stroming, temperatuur, licht en de samenstelling van het water. Dat verband is zo sterk, dat door onderzoek naar welke organismen zich in het water bevinden een beeld ontstaat van de waterkwaliteit van het onderzochte water.
Het biotische deel van een ecosysteem wordt gevormd door de erin samenlevende organismen. Veel plant- en diersoorten zijn gevoelig voor veranderingen in de kwaliteit van hun milieu (omgeving) en zij zullen reageren op veranderingen van bepaalde abiotische factoren. Daardoor kun je aan het ontbreken of juist aan een grotere aanwezigheid van bepaalde organismen zien hoe het gesteld is met de omringende waterkwaliteit. Deze gevoelige soorten noemt men bio-indicatoren. Naarmate het water meer verontreinigd is, neemt het totale aantal soorten in een levensgemeenschap meestal af. Het aantal organismen van een bepaalde (indicator)soort kan echter sterk toenemen.
De locatie van het te onderzoeken oppervlaktewater kan door de leerlingen zelf worden gekozen en worden bemonsterd. Met behulp van de microscoop, determinatietabellen of -kaarten wordt dan vervolgens onderzocht welke organismen in de monsters voorkomen en in welke aantallen. Daarna kan een indicatie (aanwijzing) gegeven worden over de kwaliteit van het omringende water.
Deze leeractiviteit is een bewerking van materiaal van M. Scheffer & J. Cuppen (2017) Vijver, sloot en plas (nieuwe editie), KNNV-uitgeverij.
Suggesties voor een vervolg
Leeractiviteiten uit het boek ‘Water gewoon bijzonder’
Meedoen met een Burgerwetenschap-project. Zie onderstaande websites:
Extra informatie
Artikelen uit het boek ‘Water gewoon bijzonder’
• Laura Seelen, ‘Burgerwetenschap: Sámen werken aan het verbeteren van de waterkwaliteit’.
Leerling- en docentmateriaal
Het materiaal dat nodig is om de opdrachten uit te kunnen voeren, is in de bijlagen te vinden (zie hieronder).
4.9.2-LA-Wateronderzoek-biotische-factoren_docenten.docx
4.9.3-LA-Wateronderzoek-biotische-factoren_handleiding7-8-nieuwe-versie.pdf
Leswerk
